Kiedy wybucha wojna wszystkie sprawy – do tej pory uważane za ważne – schodzą na dalszy plan. Trzeba przewartościować całe swoje życie, niekiedy udać się na tułaczkę po świecie w poszukiwaniu nowego miejsca na ziemi. Bywa też tak, że jest się świadkiem wielu okrucieństw. Na wszystkich, którzy wojnę przeżyli, odciska ona piętno, którego nie sposób wymazać.

Właśnie wojna i jej skutki są pośrednio tematem złożonej z trzech części powieści Mała matura autorstwa Janusza Majewskiego, wybitnego reżysera i scenarzysty, twórcy takich hitów jak m.in. C.K Dezerterzy i Siedlisko.

Maria i Tadeusz Taschke wraz z dziećmi: Ludwikiem (głównym bohaterem powieści) i jego młodszą siostrą Hanią wiodą sielankowe życie w przedwojennym Lwowie. Są szczęśliwi, niczego im nie brakuje. Nie zdają sobie sprawy, że ich spokój zostanie brutalnie przerwany przez wybuch II wojny światowej. Od tej pory zewsząd czyha na nich niebezpieczeństwo. W końcu dotyka ich prawdziwa tragedia – muszą opuścić ukochany Lwów. Zmuszeni do tułaczki, finalnie osiedlają się w Krakowie. Żyją jednak z nadzieją na rychły powrót do swoich rodzinnych stron.

Ostatnia, trzecia część powieści opowiada o losach Ludwika w krakowskim gimnazjum oraz o jego przygotowaniach do małej matury – egzaminu kończącego ten etap edukacji. Tutaj doskonale widzimy, jak wielkie piętno odcisnęła na młodym, dojrzewającym człowieku wojna. To ona go ukształtowała i w jakiś sposób pozbawiła dzieciństwa oraz beztroskiego czasu młodości.

W Małej maturze losy Ludwika i jego rodziny oraz zwykłe sceny z ich życia codziennego przeplatają się z kluczowymi i ważnymi wydarzeniami historycznymi. Czytamy m.in. o wojnie polsko-bolszewickiej, śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego, powstaniu warszawskim… Co więcej, zarówno postaci i ich przygody, jak również miejsca, w których rozgrywa się akcja książki, są opisane bardzo dokładnie i precyzyjne, z najmniejszymi detalami. Wszystko to nadaje powieści niesamowitej autentyczności.

Na uwagę zasługuje również sam główny bohater Małej matury – Ludwik. Na początku powieści jest ciekawym świata, wyróżniającym się intelektem dzieckiem. Wraz z kolejnymi rozdziałami chłopiec mężnieje, staje się dojrzałym młodzieńcem przeżywającym pierwsze zauroczenie, odkrywającym powoli swoją seksualność.

Przygody Ludwika w krakowskim gimnazjum stały się inspiracją do nakręcenia filmu pt. Mała matura 1947, który na Festiwalu Filmów Fabularnych w Gdyni otrzymał nagrodę specjalną jury. Sama powieść natomiast uzyskała uznanie krytyki oraz czytelników i zdobyła tytuł Książki Roku 2011.

Janusz Majewski stworzył prawdziwe dzieło. Jego utwór mogę śmiało polecić wszystkim, niezależnie od wieku i upodobań literackich. Ta książka to niezwykła podróż do wielokulturowego, nieco zapomnianego już Lwowa. To utwór o dorastaniu oraz o egzaminie wbrew pozorom nie tym kończącym gimnazjum, ale o tym najważniejszym – z życia.

Wojna to bezlitosny, okrutny czas, który wszyscy ludzie pragną wymazać ze swojej pamięci. Zostawia niegojące się rany oraz ślady, które na zawsze zostają nie tylko na ciele, ale także w sercu. Ludzie tracą swoich bliskich, życiowy dobytek, który wcześniej zdobyli ciężką pracą, a nierzadko zostają pozbawieni życia. Kiedy tylko usłyszałam o powieści zatytułowanej Mała matura autorstwa Janusza Majewskiego, zapragnęłam zapoznać się z nią, ponieważ uwielbiam sięgać po literaturę traktującą o czasach (między)wojennych, szczególnie tych dziejących się podczas II wojny światowej. Czy mój wybór był słuszny? Od razu zapewniam, że tak. Zdecydowanie tak!

Głównym bohaterem Małej matury jest Ludwik Maria Taschke - syn Tadeusza i Marii, urodzony 5 sierpnia 1931 roku we Lwowie. Powieść dzieli się na trzy części - każda z nich dotyczy kolejnego etapu w życiu Ludwika. Słodkie lata dotyczą dzieciństwa głównego bohatera, które jest przepełnione spokojem, miłością, radością, beztroską oraz wszystkim, co jest potrzebne do prawidłowego i zdrowego rozwoju każdego dziecka. Niestety, nie jest mu dane zbyt długo cieszyć się beztroskim, wręcz idyllicznym dzieciństwem, ponieważ rozpoczyna się II wojna światowa. Tu właśnie zaczyna się część Trzy wojny, w której jesteśmy świadkami wielu tragicznych wydarzeń, które mają ogromny wpływ na życie każdego człowieka, a w tym Ludwika. Chłopiec zostaje odarty z niewinności i naiwności, staje się świadkiem traumatycznych zdarzeń, których nie powinny widzieć dziecięce oczy. Ostatnia część Mała matura 1947 to obraz powojennego Krakowa, do którego przeprowadził się Ludwik wraz z rodzicami oraz młodszą siostrą Hanią. Główny bohater przygotowuje się do tytułowej małej matury, czyli egzaminu kończącego gimnazjum. W tym czasie chłopiec doświadcza pierwszych zauroczeń i przyjaźni, a także odkrywa swoją seksualność. Tymczasem okazuje się, jaki wpływ na Ludwika miała wojna, jak ukształtowała jego charakter i osobowość.

„Poczuł na sobie działanie czasu, który pędzi i miele bezlitośnie dni i chwile, choćby były nie wiadomo jak ważne, zamieniając je w popiół przesypujący się przez palce. Spojrzał wstecz, w niewielką przestrzeń swojej pamięci, patrzył na siebie, jakim był jeszcze tak niedawno, i wydało mu się, że widzi kogoś obcego, kogoś, kto żył wprawdzie jego życiem, ale już nie jest nim, a raczej on już nie jest tamtym, którym kiedyś był. Próbował znaleźć ten punkt, gdzie kończyła się przeszłość, a zaczynało się to, w czym żył teraz, ale nie potrafił tego uchwycić, nie potrafił powiedzieć: wtedy byłem inny, ale od pewnego dnia jestem taki jak teraz." *

Początkowo, kiedy tylko gdzieniegdzie słychać o kolejnej wojnie, ludzie nie chcą przyjąć tego do wiadomości. Łudzą się, że jednak wszystko wróci do normy i nie będą musieli ponownie przeżywać tego, co zakończyło się zaledwie dwadzieścia jeden lat wcześniej. Pragną normalnego, spokojnego życia. Powtarzają codzienne rytuały, tworząc iluzję swojego dotychczasowego życia. Niestety jest to trudne, a z czasem wręcz niemożliwe. Zaczyna się okres, kiedy ludzie muszą odłożyć swoje zasady i wszelkie skrupuły, zapomnieć o kodeksie moralnym - wszystko, aby przetrwać i w jakikolwiek sposób przeciwstawić się okrutnym, bezwzględnym okupantom. Ludzie zostają odarci z wszelkich złudzeń, pozbawieni nie tylko całego dobytku, ale także marzeń i nadziei. Represje, aresztowania, wywózki i rozstrzeliwania stają się codziennością i czymś, z czym należy się pogodzić, ponieważ nie ma się na to wpływu. Na szczęście w końcu udaje się odzyskać wolność, okupioną krwią, cierpieniem i śmiercią. Jednak czasy powojenne, mimo tego, że trochę spokojniejsze, nie są wcale takie, jakie być powinny. Nowa, zakłamana władza ludowa próbuje na siłę umocnić swoją pozycję, stosując terror wobec obywateli. Powojenna, komunistyczna Polska to nic innego jak korupcja, tajne służby, ciemne interesy, donosicielstwo i narzucanie ideologii.

Historia opowiedziana przez Majewskiego jest niezwykle rzetelna i wiarygodna. Powieść chwyta za serce nie tylko dzięki opisom ludzkich losów, ale również przepięknych miejsc - wielokulturowego Lwowa czy przepełnionego magią Krakowa. Wierne odwzorowanie każdego, nawet najmniejszego, detalu sprawia, że powieść wciąga i zachwyca czytelnika, niezależnie od jego statusu społecznego, wieku czy poglądów. Mam wrażenie, że "Małej maturze" nie brakuje niczego, a jeśli jednak znalazłyby się pewne niedociągnięcia to byłyby to zapewne drobnostki, o których nawet nie warto wspominać.
Mała matura to bezsprzecznie powieść, której nikomu nie oddam, nie sprzedam, a nawet nie pożyczę. Chyba, że będzie to niezwykle zaufana osoba, szanująca książki, co niestety nie zdarza się zbyt często. A szkoda!

Ta fantastyczna, poruszająca i wartościowa powieść wyszła spod pióra Janusza Majewskiego - znakomitego reżysera i scenarzysty, który nakręcił film na podstawie ostatniej części książki. Co istotne, powieść, jak i film, to fabularyzowana autobiografia, która opowiada losy Janusza Majewskiego od jego narodzin we Lwowie, aż do ukończenia krakowskiego gimnazjum w 1947 roku.

Po lekturze Małej matury nie pozostało mi nic innego, jak obejrzenie dobrze zapowiadającego się filmu, nagrodzonego Nagrodą Specjalną Jury podczas 35. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

Kiedyś było prościej. Zrobiliście, kolego, film, ale rozumiecie, do kin on nie trafi. I koniec dyskusji. Teraz film zabija się milczeniem.

Dlatego tak się cieszę, że polskim kandydatem do Oscara jest 80 milionów. Już co prawda posypały się głosy, że na podbój Ameryki wysyłamy „filmik, a nie dzieło", ale chciałbym wiedzieć, która to produkcja ostatnimi czasy okazała się arcydziełem Świetnie zagrany, trzymający w napięciu, opowiadający o dramatycznych momentach polskiej historii film, z którego małolaty nie będą uciekać jak ze zramolałej opowiastki o styropianie - to mało 80 milionów okazało się kasowym sukcesem, co cieszy tym bardziej, że kilka nie mniej wartościowych filmów przepadło. Dwa lata temu mignęła przez ekrany całkowicie przemilczana

FELIETON

Robert Mazurek przez media  Mała matura 1947 Janusza Majewskiego. Wspaniała, ciepła opowieść o młodych chłopakach z krakowskiego gimnazjum, którzy wkraczają w dorosłość tuż przed stalinowską nocą choć już widzą pierwsze ofiary nadciągającego dramatu, nie znalazła uznania u krytyków.

Tak, to możliwe, że gdyby film ten opowiadał o szesnastolatkach francuskich, holenderskich czy niemieckich, wytknąłbym mu braki w dramaturgii lub znalazłbym niekonsekwencje w fabule. Ale nie potrafię, bo wciąż, po dobrych kilku dniach od obejrzenia go na DVD, jestem pod jego wielkim wrażeniem. Nie ja jeden - swego czasu ciepło pisał o nim Piotr Zaremba, kilka dni temu przegadałem na jego temat pół wieczoru z Robertem Górskim.

To właśnie on wyznał mi, że chciał kiedyś podejść do reżysera, by mu za ten film podziękować, ale zrobiło mu się głupio. Panie Januszu, w takim razie jest nas dwóch. Nie wiem, dlaczego takie filmy jak Mała matura 1947 czy jeden z najlepszych filmów ostatniej dekady Tam i z powrotem (jak zwykle genialni Gajos i Frycz) przemykają przez kina niezauważone. Dwa, góra trzy weekendy, kilka seansów, zero reklamy Bo co, młodzi nie chcą oglądać Czyżby mój mocno imprezowy przyjaciel zrobił niegdyś swym znajomym niespodziankę. Przerwał przyjęcie w połowie, kazał im obejrzeć właśnie Tam i z powrotem, wyryczeć się, a później wrócić do imprezy. Towarzystwo oniemiało. Jak i ja teraz, po Małej maturze.

Na świetną książkę składa się wiele czynników. Nie wystarczy ciekawa fabuła i przystępny język powieści. Potrzeba czegoś więcej. To „coś” często tkwi w samym autorze. W jego sposobie opowiadania o wydarzeniach i umiejętności kreowania kolejnych bohaterów. I wcale nie trzeba być absolwentem filologii polskiej, by stworzyć arcydzieło literackie. Wystarczy być… reżyserem. Janusz Majewski jest tego najlepszym przykładem. Jego poniekąd autobiograficzna powieść pt.: Mała matura nie bez przyczyny uznana została za książkę roku 2011. Dawno już nikt tak pięknie nie opowiadał o historii zwykłych ludzi, Lwowiaków dotkliwie doświadczonych przez los.

Osoba Janusza Majewskiego jest mi znana od wielu lat. Z przyjemnością oglądałam jego kolejne filmowe produkcje. Ten absolwent łódzkiej „filmówki” ma na swoim koncie wiele perełek polskiej kinematografii. Wystarczy wymienić tylko Lekcję martwego języka, Królową Bonę, czy C.K. Dezerterzy, które przeszły już do historii polskiego kina. O ile o jego talencie reżyserskim wiedziałam od dawna, o tyle o umiejętnościach pisarskich nie miałam zielonego pojęcia. Aż do momentu, kiedy wzięłam do ręki Małą maturę.

Historii opowiedzianej w książce Majewskiego nie sposób streścić w kilku słowach. Z jednej strony jest to opowieść o międzywojennym Lwowie, w którym mieszka Tadeusz, Maria, Ludwik i Hania, czyli rodzina Taschke. Z drugiej zaś historia naszych bohaterów splata się z historią Polski czasów II wojny światowej. Bohaterowie są bowiem świadkami wielu wydarzeń, które odnaleźć możemy dziś tylko na kartach podręczników. Wojna polsko-bolszewicka, śmierć marszałka Piłsudskiego, a później wybuch największej wojny w dziejach świata, powstanie warszawskie, czy referendum 3xTAK to tylko niektóre epizody występujące w fabule tej powieści. Państwo Taschke to jedna z tych rodzin, które po zajęciu Lwowa musiały opuścić bliskie im strony. Burzliwy los przeganiał naszych bohaterów z miejsca na miejsce, aż trafili do Krakowa. Tam po wojnie rozpoczęli „drugie” życie, choć stale mieli nadzieję, że kiedyś jeszcze wrócą do swojego lwowskiego domu.

Trzy części książki Mała matura w uporządkowany sposób przedstawiają kolejne wydarzenia z życia rodziny Taschke, ze szczególnym uwzględnieniem postaci Ludwika. Pierworodny syn Tadeusza i Marii rodzi się bowiem na początku tej długiej opowieści. Każdy kolejny rozdział przedstawia nam etapy jego wejścia w dorosłość, dzięki czemu stajemy się świadkami przemiany małego, bezbronnego chłopca w rozsądnego i inteligentnego nastolatka. Jego lwowskie korzenie oraz doświadczenia lat wojny spowodowały, że Ludwik wyrósł ponad swoich rówieśników. Z przyjemnością czytamy o jego kolejnych perypetiach i obserwujemy pierwsze miłosne zaloty.

Istotnym elementem, na który początkowo nie zwróciłam większej uwagi jest okładka Małej matury. Składają się na nią dwa obrazy przedstawiające zabudowę architektoniczną, a właściwie dwie różne zabudowy. Te zabytki zupełnie do siebie nie pasują i na pierwszy rzut oka wyglądają na jakiś nowatorski fotomontaż. Dopiero, kiedy przyjrzymy się uważnie, dostrzeżemy, że to zabudowa Lwowa, na które umieszczono zabytki krakowskiej architektury. Te dwie warstwy zabytków z okładki, podobnie jak wydarzenia opisane w powieści, nakładają na siebie odmienne rzeczywistości. Lwowskie i krakowskie wspomnienia Ludwika Taschke przeplatają się ze sobą tworząc ciekawą historię, o której nie sposób zapomnieć. Państwo Taschke są w tej powieści symbolem repatriacji, która po II wojnie światowej dosięgła wiele polskich rodzin. Ich trudny los w nowym, nieznanym otoczeniu to miejscami bardzo wzruszająca lektura.

W tej prostej historii tkwi jakieś niezwykłe piękno. Wspomnienia z własnego życia zapisane przez Janusza Majewskiego są tak barwne i interesujące, że aż trudno uwierzyć, by jedna rodzina mogła tyle przeżyć. Kiedy jednak pomyśli się o czasach, w jakich rozgrywa się opowiedziana historia, wszystko staje się jasne. Co prawda sam autor podkreślał, że wiele zdarzeń mogło być zmyślonych lub niedopowiedzianych, jednak podczas lektury tej pozycji ani przez chwilę nie zastanawiałam się nad tym, co wydarzyło się naprawdę, a co jest tylko fikcją.

Ostatnia część powieści Majewskiego zatytułowana Mała matura 1947, jest tutaj godna podkreślenia. Na jej podstawie powstał bowiem w 2010 roku film o tym samym tytule, który uzyskał Nagrodę Specjalną Jury na 35. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Ekranizacja krakowskich losów rodziny Taschke, a w zasadzie młodego Ludwika przygotowującego się do małej matury, jest równie fenomenalna jak historia przedstawiona w powieści. Obsada filmu złożona z takich aktorów jak Marian Opania, Wojciech Pszoniak, Artur Żmijewski, Wiktor Zborowski, czy Marek Konrad spisała się na medal, a pięknie przedstawione zabytki Krakowa są nie lada gratką dla wszystkich zakochanych w tej dawnej stolicy Polski. Ograniczenia czasowe nie pozwoliły Majewskiemu na przedstawienie wszystkich szczegółów opisanych w powieści, dlatego też film może stanowić znakomite uzupełnienie przeczytanej historii.

Szczerze mówiąc nad tą książką mogłabym zachwycać się godzinami. Janusz Majewski okazał się nie tylko znakomitym reżyserem i scenarzystą, ale również pisarzem. Wszystkie wątki powieści następują po sobie niczym sceny filmowe i zapewniają czytelnikowi nieustanne emocje. Znakomity styl pisarski autora czyni z tej książki jedną z najpiękniejszych opowieści, jakie w życiu czytałam. Chyba dlatego tak trudno było mi rozstać się z rodziną Taschke. Mimo że moja przygoda z bohaterami tej powieści dobiegła końca, to pozycja ta trafia na półkę najważniejszych książek mojej domowej biblioteczki.

Czy Małą maturę trzeba polecać? Ależ skąd! Książka jest tak znakomita, że obroni się i bez mojej pomocy. Wszystkich zaś, którzy nie mają ochoty na lekturę powieści, zachęcam do obejrzenia filmu Janusza Majewskiego pt.: Mała matura 1947.

Oferowana przez wydawnictwo Marginesy powieść Janusza Majewskiego to niezwykłe dzieło, opowiadające historię wielopokoleniowej lwowskiej rodziny. Mała matura w przedwojennej Polsce była nie tylko dokumentem otrzymywanym przez uczniów kończących gimnazjum, lecz także stanowiła symboliczną cezurę między wiekiem chłopięcym i męskim. Dla głównego bohatera książki moment przystąpienia do małej matury oznaczać będzie egzamin z dotychczasowego życia i rozliczenie z przeszłością, a także decyzję, jakim człowiekiem okaże się w przyszłości.

Ludwik to liczący sobie kilka lat chłopiec. Pierwsze rozdziały przybliżają czytelnikowi rodzinę Taschke i panujące w niej zwyczaje, ilustrowane obrazami tętniącego życiem wielu kultur przedwojennego Lwowa i jego okolic. Pełna ciepła i poetyckiego zachwytu wizja to zaledwie preludium do mających nastąpić w dalszej części książki wydarzeń. Beztrosce dzieciństwa kres kładzie wybuch drugiej wojny światowej. Do Lwowa wkraczają Niemcy, których miejsce wkrótce zajmą Rosjanie. Rodzina Taschke zostaje pozbawiona majątku. Zarówno rodzice, jak i dzieci muszą odnaleźć się w realiach wojennej zawieruchy, której niejednokrotnie będą towarzyszyć strach i okrucieństwo. Wystawieni na najcięższa próbę nie poddadzą się i nie zapomną o tym, czym jest miłość wobec rodziny i Ojczyzny. Przeżycia z tego okresu wywrą niezwykle silny wpływ na Ludwika i w pewien sposób zdeterminują to, kim stanie się jako dorosły mężczyzna. „Lwowski duch” pozostanie w nim obecny nawet po wyprowadzce do Krakowa, w którym przyjdzie mu się tym razem zmierzyć z szarą rzeczywistością polskiego komunizmu.

Tym, co szczególnie zasługuje na uwagę w Małej maturze, jest styl powieści. Janusz Majewski jako reżyser nieraz już czarował widzów na srebrnym ekranie. Jako pisarz zadebiutował w 2001 roku autobiograficzną Retrospektywką. Autor, bazując na doświadczeniach z planu filmowego, oddaje w ręce czytelnika dobrze skonstruowaną powieść, z przemyślaną narracją i wyważonym tempem akcji. Jego język bywa poetycki i subtelny, jednak – gdy wymaga tego chwila – potrafi się stać szorstki, wręcz wulgarny.

Utrwalone we wspomnieniach małego Ludwika obrazy miast, przedwojennego Lwowa i powojennego Krakowa, ożywają na kartach powieści. Tożsamość miasta to nie tylko miejskie mury i wzniesiona przez wieki architektura. Przedwojenny Lwów zawdzięczał ją zawdzięczał przede wszystkim mieszkańcom, którzy, tak jak rodzice głównego bohatera, nawet po przeprowadzce nie przestali kochać swojego miasta.

Mała matura to powieść z potencjałem, trafiająca do czytelników w każdym wieku, o różnych zainteresowaniach. Tytuł łączy w sobie elementy powieści historycznej, obyczajowej, a także młodzieżowej. Przedstawia zagmatwane losy rodziny Taschke na tle społecznego sztafażu Lwowa. Co jednak najważniejsze, to również zapis przeżyć młodego człowieka, który najpiękniejszych chwil swojego życia, przyjaźni i pierwszych miłości, doświadczać musi w czasie wojny. To powieść o dojrzewaniu i pragnieniu pozostania „dobrym człowiekiem”, na przekór burzliwym wydarzeniom i następującym po sobie ustrojom.

Przeziębienie mi służy, nadrabiam zaległości w czytaniu:).

Pierwsze słowa, jakie mi się nasuwają bezpośrednio po lekturze, to – wspaniała. Jest to powieść przez duże „p”. Taka z prawdziwego zdarzenia, z przesłaniem, bardzo ciekawą i wciągającą akcją, zupełnie daleką od ala amerykańskiej akcji – zabili go i uciekł. Jest to powieść może odrobinkę staroświecka, anachroniczna, ale cudowna. Myślałam, że takie powieści już teraz nie powstają. Odrobinkę przypomina mi dzieła Prusa, trochę Orzeszkowej...

Akcja Małej matury rozgrywa się głównie we Lwowie, a rozpoczyna się tuż przed wybuchem II wojny światowej. Treścią są dzieje chłopca – Ludwika Taschke, pochodzącego z zamożnej, inteligenckiej rodziny lwowskiej. To taka rodzina z wielopokoleniową tradycją, rodzina z typowo lwowskimi korzeniami, a przy tym pełna ciepła i miłości. Poznajemy dzieje rodziny. Poznajemy także Lwów w okresie największej prosperity, miasto piękne, wyjątkowe, wspaniałe. Przy czym warto zaznaczyć, ze opisy Lwowa są po prostu cudowne i bez wątpienia są jednym z ogromnych plusów książki.

Poznajemy początkowo beztroskie, takie sielsko - anielskie dzieciństwo Ludwika oraz momentami bardzo bolesny okres dorastania. Autor bardzo ciekawie ukazał kształtowanie się charakteru i człowieka, jakim stał się Ludwik. Obserwujemy zachodzące w nim przemiany, które mają miejsce pod wpływem wielu czynników. Trzeba pamiętać, w jakim okresie rozgrywa się akcja powieści. Czytając o losach Ludwika, miałam wrażenie, jakbym obserwowała chłopca z jakiegoś tworzywa, gliny, który się stopniowo formuje, przeobraża, a każdy dzień, każde bolesne wydarzenie czyni go kimś innym.

Oczyma niesamowicie wrażliwego chłopca obserwujemy okrucieństwa okupacji, jakie zgotowali mieszkańcom Lwowa: najpierw Sowieci we wrześniu 1939 r., potem Niemcy od czerwca 1941r. i wreszcie od lipca 1944r. ponownie Sowieci.

Tak wiele przemian nie mogło pozostać bez wpływu na młodego człowieka, siłą rzeczy musiał on się zmieniać i autor fantastycznie te przemiany ukazał.

Janusz Majewski ur. się we Lwowie w 1931r. Zna więc to miasto okresu przedwojennego od podszewki. Dlatego książka w dużym stopniu jest powieścią autobiograficzną. Nic więc dziwnego, że przedwojenny Lwów, który poznajemy oczyma Ludwika jest miastem magicznym, miastem, do którego zawsze będzie w myślach wracał.jest to po prostu Lwów, jaki zapamiętał z okresu dzieciństwa Janusz Majewski.

Jak podkreśla autor w rozmowie z Marią Kieszkowską : (..) Z własnych przeżyć i wspomnień, z prawdziwych wydarzeń wykreowałem opowieść o świecie zobaczonym przez 'moje okulary', które jednak trochę go deformują. To odbicie rzeczywistości, ale nie jej kopia.

Powieść składa się z trzech części o zróżnicowanym klimacie. Każda z części jest inna i każda równie wspaniała.

Pierwsza część, Słodkie lata, to wspomniany opis beztroskiego dzieciństwa Ludwika Taschke w przedwojennym Lwowie.

Druga, Trzy wojny, przynosi definitywny koniec sielanki, czyli akcja rozgrywa się w okresie

w/w trzech okupacji Lwowa.

W części trzeciej (to właśnie tytułowa Mała matura 1947 ) opisana jest historia ucieczki z Lwowa. Koniec wojny i kres tułaczki zastaje Ludwika i jego rodzinę w Krakowie. Chłopiec trafia do renomowanego gimnazjum, w którym uczy przedwojenna kadra profesorska. Nauczyciel łaciny przedstawia klasie II B nowego ucznia ze Lwowa, z komentarzem:

(…) zastanówcie się, czy można nazwać repatriantem kogoś, kto przyjechał z innego miasta w tej samej ojczyźnie? Jeśli przyjechał nie dobrowolnie, jeśli zmuszono go do tego, jest raczej uchodźcą (...)

Tytułowa mała matura był to w II Rzeczypospolitej egzamin kończący edukację w czteroletnim gimnazjum, wprowadzony po reformie edukacji z 1932 r. Mała matura Ludwika miała miejsce w zupełnie innej Polsce. Zanim jednak do egzaminu doszło, 30.06.1946 r. w całym kraju odbywało się pamiętne, zafałszowane referendum 3 razy tak. Okres referendum także jest przez autora bardzo ciekawie i plastycznie ukazany. W tym wypadku autor nie omieszkał wyrazić swojego zdania na temat pseudo referendum. Nie zrobił tego wprost, ale poprzez myśli, zachowania i wypowiedzi swoich bohaterów.

Plastyczność i wspaniałe opisy to dodatkowy plus powieści. A do tego prawdziwe, absolutnie niezafałszowane ukazanie ówczesnej rzeczywistości. Przykładem, który bardzo mnie poruszył jest moment, gdy podczas egzaminu z matematyki wiosną 1947r. uczniowie z klasy Ludwika dowiadują się, że ich starszy kolega, uczestnik powstania warszawskiego, został w procesie pokazowym skazany na śmierć. Oskarżono go o "założenie i kierowanie organizacją przestępczą, której celem było wrogie działanie przeciw organom państwa i władzy ludowej". Chłopcy są przerażeni, ale to dopiero początek tego co miało się na następnych stronach książki wydarzyć. Co dalej się wydarzyło...tego nie zdradzę, zachęcam do lektury tej wyjątkowej powieści.

Ale nie samymi okrucieństwami Mała matura stoi. Możemy znależć w niej także kilka komicznych momentów oraz postaci, jak np. Syfon, czyli jeden z nauczycieli (chociaż pozostali to też niezłe unikaty). Jesteśmy także świadkami młodzieńczych wybryków Ludwika i jego rówieśników oraz świadkami pierwszych doświadczeń w dorosłym życiu.

Na początku napisałam, że to powieść z przesłaniem i tak jest. Jak sam autor twierdzi w jednym z wywiadów: Losy Ludwika i jego rodziny to losy wszystkich wygnanych. Odczuwałem potrzebę zapisania tego, co przeżyłem i widziałem na własne oczy. Więcej niż potrzebę, poczułem, że jest to mój obowiązek. Jestem w końcu jednym z ostatnich świadków tamtych czasów. Dziś, z dużą pewnością siebie, piszą o tych czasach ludzie, których rodzice siusiali wtedy w majtki. Jestem przekonana, że wielu czytelników w losach Ludwika i jego rodziny oraz przyjaciół odnajdzie swoje własne losy lub losy swoich rodzin.

Siłą powieści są wspomnienia autora i wspaniały, prosty, trafiający wprost do serca język. Jeżeli szukacie powieści pełnej pięknych zwrotów, ozdobników, niedomówień, nie czytajcie Małej matury. Jeżeli natomiast szukacie wspaniałej, pełnej prawdy historycznej i wielowymiarowych uczuć powieści, która na długo zapadnie wam w serce – czym prędzej zabierajcie się do lektury. Autor stworzył książkę wyjątkową pod każdym względem, książkę, jakich teraz ze świecą próżno szukać.

Gorąco polecam i mogę tylko żałować, że tak szybko skończyłam ją czytać.

Na podstawie ostatniej części książki Janusz Majewski nakręcił film Mała matura 1947 (nagroda specjalna jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni 2010). Występuje w nim plejada świetnych aktorów. W postać profesora Syfona wcielił się Wiktor Zborowski. Rolę nauczyciela łaciny na prośbę reżysera zagrał Marek Kondrat mimo iż w 2007 r. zakończył oficjalnie karierę aktorską. Jak w wywiadzie mówił sam reżyser: Kondrat po prostu nie miał wyjścia, musiał zagrać...

Filmu jeszcze nie widziałam, ale muszę koniecznie zdobyć płytę dvd i obejrzeć.