Bliskie kraje Julii Fiedorczuk to 22 opowiadania o inności, obcości i niezwykłych spotkaniach. Jest to wyznanie wiary w piękno i moc literatury w świecie wyniszczonym przez wojny i kryzys ekologiczny.

Poprzednia książka Julii Fiedorczuk, Nieważkość, to powieść o tym, że jeśli jesteśmy równi, to tylko wobec okrucieństwa, a to największe przytrafia się nam, kiedy jesteśmy mali – tam zaczyna się koniec życia. Bliskie kraje z kolei to opowiadania o ludziach, którzy są daleko, bo odpłynęli lub właśnie odpływają ze swoich stref bezpieczeństwa i stałych lądów. Są gdzieś, gdzie kończy się dzieciństwo lub zdarza się coś, co wytrąca ze stanu oczywistości, a co czasem wstyd opowiedzieć nawet sobie samemu. Na plan pierwszy wypływają drugoplanowe postaci, które odklejają się, nie pasują, nie załapały się na sukces i szczęśliwe życie, tracą marzenia i pragnienia. Jak żyć po katastrofie, której czasem nawet się nie dostrzega, ale która jest, wydarza się, wydarzyła się?

Każde zdanie tej książki oplata wiara w moc opowieści, jak w pięknym opowiadaniu Mech, w którym babcia pokazuje wnuczce, jak z pozornie martwych historii wystrugać żywe. Tajemnica i nienasycony głód nowych-starych opowieści wciąż każe je snuć i zszywać co postrzępione, ale nie tak, żeby było ładnie, ale żeby było prawdziwie. „Tkam tę opowieść jak uparty pająk, wysnuwam ją cierpliwie z samego siebie. Z pustki, którą może rozpoznacie. Z mroku, który zapewne odrzucicie”, mówi jeden z bohaterów Bliskich krajów. O tym mroku pisze autorka: „To właśnie z tego ukrytego miejsca opowieść czerpie energię, stamtąd wyrasta jak roślinny pęd”.

W Bliskich krajach mieszka mnóstwo ludzi i historii. Klamrą są dwa opowiadania (kobiety i mężczyzny: Właśnie tu wybuduję świątynię i Orgaspace) z końca świata, jaki znamy, po katastrofach ekologicznych i wojnach. O ile jednak u początku książki to jeszcze niby-film, przy jej końcu to już rzeczywistość, a list od mieszkańca Orgaspace, arki Noego dla bogatych, pisany ręcznie wiecznym piórem na niezadrukowanych kartkach wyrwanych ze starych książek, jest jakby wyciągniętym z morza listem w butelce od ostatniego człowieka na Ziemi.

Bohaterzy i bohaterki tej książki poszukują siebie w literach, wierszach, innych ludziach, ale i w podróży. Główną batalią rozgrywającą się w Bliskich krajach wydaje się dojrzewanie – wtajemniczenie w sprawę, o której często nie do końca wiadomo, czym właściwie była, co się takiego wydarzyło, ale po której już z pewnością nie jest się takim samym i taką samą, świat zmienia skórę: „Tym, co oddziela dorosłych od szczęścia, są rzeczy, których wcześniej nie było, a teraz są i domagają się uwagi” (Wojna). Niestety, częściej wiadomo, co się stało, a co każe zachowywać się jak kamień, jaszczurka. To coś, o czym nie chce się pamiętać, a co z pamięci ulecieć nie chce, i co tylko czasem cofa się i tworzy szczelinę, w której można egzystować. Jak żyć po traumie, zdają się pytać bohaterki, czy raczej częściej odpowiadają sobie – jak nie żyć, jak tworzyć kokon, w którym można się zamrozić jak Królowa Śniegu i budować odklejony od ciała obraz samej siebie, który oddziela od cierpienia, oddzielając jednocześnie od życia (Imago).

W posłowiu Korony dla Hansa Andersena tłumaczonej przez siebie Laury (Riding) Jackson Julia Fiedorczuk pisze o „cichej rewolucji”, odbywającej się w pisaniu Jackson: polega ona na „cierpliwym opowiadaniu prawdy o osobistym, jednostkowym istnieniu, które od zawsze i poza czasem łączy się z jednością ludzkiego bycia w słowach”. Wydaje się, że i Julii Fiedorczuk o takie opowiadanie i taką wspólnotę piszącego i czytającego chodzi – zresztą pisze i często mówi, że pisanie i czytanie nie różni się wiele od siebie, jest tą samą potrzebą opowiadania, które zbliża nas do siebie bardziej niż cokolwiek innego. Przez chwilę, przez którą trwa opowieść, jesteśmy blisko ludzi, którzy są nami i nie są jednocześnie – są nami wszystkimi. Bo kim są bohaterki i bohaterowie opowiadań Julii Fiedorczuk? Te dorosłe dzieci i przedwcześnie dojrzałe dzieci, których blizny widać dopiero, gdy z bliska przyjrzeć się w lustrze ich wnętrzom. Kim są te dzieci? Doprawdy, to my sami.

„Kobieta, której używam do przeżywania życia, to nie ja, choć dobrze ją znam” – mówi bohaterka opowiadania Julii Fiedorczuk z tomu Bliskie kraje. Autorka przyzwyczaiła nas do tego, że jak nikt potrafi opowiadać o kobiecym doświadczaniu ciała. Elementem dorastania jej bohaterek jest trauma seksualnej przemocy; dojrzałość naznaczoną samotnością i niespełnieniem przeżywają w sztucznych kostiumach, narzuconych rolach. Ale w Bliskich krajach znajdziemy też niedopasowanych mężczyzn. Bohaterów Fiedorczuk łączy to, że znaleźli się poza „właściwą stroną świata”, jak bezdomna Ewa z tytułowego opowiadania, niepewna, czy jeszcze jest kobietą, albo ubogi magazynier, który „przemyka przez miasto przed świtem, dyskretnie, jakby sama jego obecność naruszała jakieś niepisane prawo”.

Życie składa się z sukcesów i porażek, wzlotów i upadków, chwil szczęścia i płaczu. Tych drugich w opowiadaniach Julii Fiedorczuk jest jakoś więcej. Czyżby życie zwykłych ludzi było tak naprawdę zupełnie do bani?

Aktorka, której ostatnia rola to rola niepotrzebnej nikomu kobiety, kobiety starej, a więc zrzuconej ze skały. Pracownik magazynowy przemykający przez ulice miasta, starający się być niewidoczny, jakby zawstydzony faktem, że kawa ze Starbucksa jest poza jego zasięgiem. Zbierająca stare gazety i odpadki kobieta, która traci swój dom i zrezygnowana wraca do lasu. I wreszcie kolejna kobieta, ta żyjąca na ulicy, szukająca mężczyzn, którzy przez chwilę dotrzymają jej towarzystwa, kupią jej piwo, coś do jedzenia i papierosy, mężczyzn, którzy być może, przez chwilę, zobaczą w niej kobietę. I jeszcze ten mężczyzna przerażony agresją na drodze, uciekający w strachu przed innym kierowcą, zażenowany, iż nie potrafi pokazać swej rodzinie tego, że jest w stanie ich obronić.

Dwadzieścia dwie historie o wielkich porażkach i drobnych sukcesach. Julia Fiedorczuk już kilka razy udowodniła, że potrafi kreślić sytuacje realnie tragiczne, przez co tak nam wszystkim bliskie. Wprowadza nas tym samym w świat małych radości i wielkich tragedii, codziennych trosk i zbyt rzadko odczuwanego uczucia zadowolenia czy spełnienia. Mało kto z nas jest mieszkańcem takiego właśnie świata, ale chyba każdy, choć przez chwilę się o niego otarł. Dlatego waśnie opowiadania te, z tego smutnego, ale też pięknego świata, chwycą nas za serce, ale też przygnębią.

Ale czy nasza codzienność nas nie przygnębia?

Wydaje się, że Michał Nogaś doskonale podsumował atmosferę otaczającą zbiór dwudziestu dwóch opowiadań Julii Fiedorczuk Bliskie kraje. „Piękny, smutny świat!” – czytamy na okładce. Ale czy smutny świat może być piękny? Albo inaczej: czy piękny świat może być pozbawiony tego smutku?

To pierwsze moje spotkanie z Julią Fiedorczuk – pisarką, poetką, tłumaczką, która w zeszłym roku wydała nakładem wydawnictwa Marginesy jedną ze swoich najpopularniejszych prozatorskich książek – Nieważkość. I chociaż do opowiadań słabości nie mam i czytuję tylko te, co do których jestem pewna, że mi się spodobają, postanowiłam spróbować.

Bohaterowie Bliskich krajów są niepełni, zawsze czegoś im brakuje – to czują się zmęczeni codzienną rutyną i szukają zmiany, która często okazuje się jeszcze bardziej nieznośna, to odchodzi od nich dzieciństwo i nieudolnie wkraczają w dorosłość, odczuwając przy tym cielesny i duchowy ból, to wojna naznaczyła ich jakimś szczególnym piętnem, albo po prostu żyją w świecie po katastrofie lub kryzysie ekonomicznym, świecie zupełnie innym niż nasz, dającym, ale i zabierającym nadzieję. Bohaterowie odpływają ze swoich stref bezpieczeństwa, ze stałego lądu, dryfują ku nieznanemu, często napotykając przeszkody, czasem nawet rozbijając się o skały. Fiedorczuk opowiada przede wszystkim o postaciach drugoplanowych, które nie pasują do reszty, odstają, są niezauważalne przez innych, nie wepchnęły się do kolejki, kiedy Bóg rozdawał kupony na sukces, albo zgubiły swój los, wepchnęły do kieszeni spodni, ale których? Tego nie wiedzą, być może już dawno je wyrzucili albo oddali komuś.

bliskie światyLudzie, zamieszkujący w Bliskich krajach muszą odpowiedzieć sobie przede wszystkim na dwa zasadnicze pytania: Jak żyć po katastrofie, której się nie zauważyło? Czy da się żyć w świecie innym niż ten, do którego się przywykło?

Przed tym dylematem stają wszystkie postaci, które pojawiają się w tym zbiorze dwudziestu dwóch opowiadań. Dwie dziewczyny z prowincji, które wyjeżdżając do Warszawy na studia zaznają zupełnie innego życia, a na ich drodze pojawia się nauczyciel, który niechcący ratuje życie jednej z nich, zgłębiając słowa hymnu Pieśń nad pieśniami i zapisując każdą hebrajską literę na żurawiu z origami (Pieśń nad pieśniami). Albo babcia, która wyjaśnia wnuczce czym jest śmierć, pokazując jej, jak zmienia się natura (Mech), sekretarka znanego pisarza, która ma za zadanie dokończyć jego powieść, chłonąca jego tożsamość i życie, niczym rozgwiazda swoją ofiarę (Rozgwiazda), dziewczynka, która wypowiadając egoistyczne życzenie boi się, że zgrzeszyła, więc odbywa pielgrzymkę (Matka Boska Grawitacja) czy choćby wagarująca Ryśka, której mama nie pierze bielizny, a chłopcy wpychają jej ręce pod bluzkę mimo smrodu od niej bijącego (Poranek Marii).

Takich opowiadań jest wiele… Julia Fiedorczuk pochyla się ku sprawom przyziemnym, bo jak sama powiedziała, większość jej opowiadań opartych jest na prawdzie, na samym życiu. Podobnie jak Sylwia Chutnik skupia się na bohaterach, którzy dla każdego z nas są obojętni, gorsi, nie zasługujący na uwagę. Opisuje ich problemy, ich życie, zwraca na nich uwagę. Niektóre z tych opowiadań (jak Poranek Marii czy Bliskie kraje) przypominają nawet stylem twórczość Chutnik.

Klamrę kompozycyjną Bliskich krajów są dwa opowiadania kobiety i mężczyzny – Właśnie tu wybuduję świątynię i Orgaspace – ze świata po katastrofie, które już doskonale znamy. O ile jednak pierwsze opowiadanie jest fabułą filmu, w którym gra główna bohaterka i narratorka, o tyle Orgaspace staje się już rzeczywistością, a opowiadanie swoistym świadectwem przeznaczonym dla ostatniego człowieka na ziemi.

Bohaterowie Julii Fiedorczuk poszukują siebie w słowach, w pojedynczych literach, ale przede wszystkim w podróżach, w miejscach, miastach, domach, spacerach czy też w innych ludziach. Tam często znajdują się odpowiedzi na ich problemy, ale czy je będą potrafili je znaleźć?

Warto się również zastanowić kim tak naprawdę są ci bohaterowie, bo odpowiedź jest bardzo prosta – to my.

Fiedorczuk pisze o sprawach ważnych i aktualnych, zmusza do refleksji i każe się zastanowić nad swoim życiem, sobą, światem, przyszłością. Co się stanie? Jak będziemy żyli? Te pytania nie dotykają tylko światów po katastrofie, ale i dni, które przemijają, z których nie potrafimy wykorzystać tego, co najlepsze.

Nie wszystkie opowiadania z tego zbioru mi się podobały, ale przecież nie stworzono jeszcze dzieła idealnego:) Książka zdecydowanie warta przeczytania.

W kwietniu premierę miała książka Julii Fiedorczuk pt. Bliskie kraje. Wydana została przez Wydawnictwo Marginesy. Do tej pory nie miałam do czynienia z twórczością tej pisarki, jednak zauważyłam, że jej poprzedni tytuł Nieważkość zyskał sporo pozytywnych opinii. Teraz otrzymujemy zbiór 22 opowiadań. Warto dodać, że Julia Fiedorczuk to również poetka, tłumaczka, wykładowczyni oraz krytyczka literacka. 

W każdym z opowiadań z tomu Bliskie kraje poznajemy bohaterów, dla których właściwie nie ma miejsca w świecie, ponieważ nie są dopasowani. Istnieją, ale nie zawsze są zauważani przez innych. Ci ludzie stają się pełnoprawnymi bohaterami. Widzimy rzeczywistość z ich perspektywy, bez ubarwiania. Dlatego świat opisywany przez Julię Fiedorczuk nie zawsze jest przyjemy i łatwy, a raczej smutny, a niekiedy wręcz groźny.

W książce Bliskie kraje poznajemy kobietę, która podczas podróży do Indii dojdzie do wniosku, że dzięki niej zrozumiała sens jednego z wersów poezji Eliota. Inna bohaterka, sekretarka pisarza, postanowiła po jego śmierci dokończyć jego powieść. Tak dobrze poznała jego styl, że była w stanie tego dokonać za niego. Wręcz staje się tym twórcą,  bo jest jak rozgwiazda, która wchłania swoją ofiarę.

Obserwujemy relację między dziewczynką a jej babcią. W opowiadaniu Mech starsza kobieta wyjaśnia dziecku, czym jest śmierć. Przygotowuje je w sposób naturalny, pokazując, jak zmienia się natura. Spróchniałe drzewo upada na mech, dlatego kiedy babcia umiera, dziewczynka domaga się właśnie mchu.

W historii Pieśń nad pieśniami poznajemy wykładowcę poezji, który pomoże młodej dziewczynie. Widzimy jak wygląda sytuacja młodych studentek, przyjeżdżających z prowincji do wielkiego miasta i to, co je tu spotyka. Wykładowca natomiast robi żurawie z papieru i na każdym z nich umieszcza jeden hebrajski znak. Całość układała się w Pieśń nad pieśniami.

Bohaterką opowiadania tytułowego jest Ewka, w której nikt nie widzi kobiety. Większość ludzi woli jej nie zauważać. Podróżuje, owszem, ale po swoim rewirze – parku i miejscach, gdzie można się napić. Niespodziewanie jeden z trzech pijących mężczyzn zaczyna dostrzegać w niej kobietę i częstuje piwem i papierosami. Ewce natomiast przypomina się słowo „miłość”. Uczucie trwa tak długo, jak jest alkohol. On pozwala choć przez chwilę żyć złudzeniami.

Julia Fiedorczuk w posłowiu pisze: „Opowieści zebrane w tej książce w dużej mierze opierają się na rzeczywistych przeżyciach, moich lub cudzych” (s. 283). Historie dotykają zwyczajnej, szarej rzeczywistości. Ludzie są zwyczajni oraz w pewnym sensie poranieni. Często nie są w stanie odnaleźć sensu swojego istnienia, dlatego się gubią. Autorka pokazuje ten jednostkowy byt, jednocześnie nadając wartość tej egzystencji, dzięki umieszczeniu jej w opowieści. Bohaterowie dojrzewają, przeżywają pierwsze rozczarowania, czy zderzenia z rzeczywistością. Inni najlepsze lata mają już za sobą i zmagają się z własną przeszłością. Najważniejsze jest to, co dzieje się w ich wnętrzu, ich własne emocje. Na nich skupia się Julia Fiedorczuk i te uczucia opisuje.

W książce Bliskie kraje istotne znacznie ma muzyka. Pisarka przywołuje choćby P. J. Harvey. Wyjaśnienie znajdziemy w posłowiu. „Muzyka istnieje, tylko wtedy, kiedy trwa”. (s. 284). Podobnie rzecz się ma z opowieściami i bohaterami literackimi. Natomiast dzięki zastosowaniu formy opowiadań, czytelnik ma okazję zagłębić się w uczuciach wielu postaci. Otrzymujemy historie nie zawsze dopowiedziane do końca, ale takie które pozwalają skupić się na emocjach. Julia Fiedorczuk w Bliskich krajach stara się zbliżyć do tego, co jest najbardziej pierwotne dla człowieka, a tym według pisarki jest właśnie opowiadanie historii oraz ich słuchanie. Według niej wtedy „zbliżamy się do tego mrocznego miejsca, oswajamy je, doświadczamy trwogi i zachwytu, smutku i radości, stajemy się sobą” (s.284).

Prozę poetycką Julii Fiedorczuk pod sugestywnym tytułem Nieważkość uznałem za jedno z najważniejszych wydarzeń literackich ubiegłego roku. Z wielkimi nadziejami sięgałem po Bliskie kraje i to, co ujęło mnie najbardziej, to ta niezwykła forma niedomykania tekstu, pozostawiania czytelnika w zdumieniu, osłupieniu, smutku lub niekiedy rozpaczy. Fiedorczuk w swych opowiadaniach nie wyjaśnia świata tak dokładnie jak w Nieważkości, choć w dalszym ciągu penetruje sfery kobiecych przeżyć. Tych związanych z upływem czasu przede wszystkim, bo nad całym zbiorem unosi się wyraźne przekonanie, że każdy z nas kiedyś przejdzie przez ostatnie zamknięte drzwi, o czym autorka opowiada w pierwszym tekście, Właśnie tu wybuduję świątynię. Ta książka nie jest ani naiwną, ani nazbyt patetyczną, ani też dydaktyczną czy bezkompromisową rozprawą z przemijaniem, albowiem ma ono tutaj kilka możliwych znaczeń – bywa opresyjne i frustrujące, ale staje się także źródłem inspiracji. Fiedorczuk stara się szukać tych momentów przemijania, w których spotykamy się ze sobą naprawdę. Niekiedy po raz pierwszy świadomie, gdy dotrze do nas smutna prawda o tym, że dotychczasowe życie nie miało zasadniczej treści i że zabrakło determinacji oraz odwagi, by wywalczyć spełnienie na przekór upływowi czasu. Opowiadania są umiejscowione w konkretnych, realnych sytuacjach, ale w większości przypadków odchodzą od nich na rzecz poetyckiej wizji czy dwuznacznego przesłania. Autorka nie domyka swoich tekstów, bo wyraźnie pokazuje – zaznaczając to w posłowiu – iż język literatury zdolny jest do opisu tylko fragmentu przeżyć oraz interakcji społecznych. Bliskie kraje to próba przybliżenia tego, co można zapisać w języku i wyrazić w słowie, oraz wszystkiego tego, co wymyka się werbalizacji i ucieka z naznaczonych niejasnościami światów przedstawionych.

„Jestem taka różna” – mówi o sobie bohaterka Lśnienia. Fiedorczuk chce zobrazować różnorodność, ale jednocześnie pokazać całą gamę fundamentalnych pragnień i doznań, które stają się doświadczeniem każdego, ale nie każdy jest w stanie to doświadczenie opisać.Naczelną bolączką w opowiadaniach jest świadomość tego, że miniony czas nie dał satysfakcji, a ten nadchodzący jest tylko niewiadomą. Autorka wykorzystuje ciekawą dychotomię – obrazuje losy naiwnych dziewczynek i dojrzałych kobiet. Jedne stoją u początku swojej drogi życiowej, która naznacza ich pewnego rodzaju niepokojem. Drugie niepokoi przemijanie. To, że jest ono tak rozpaczliwe w swym wymiarze i tak często wiąże się z samotnością. Bohaterki Fiedorczuk żyły czasem nie w swoim imieniu jak sekretarka pisarza z Rozgwiazdy, która chce po jego śmierci wchłonąć niewydany dorobek i ślady cudzego życia. Czasami musiały postawić się w opozycji wobec życia i człowieczeństwa, by poznać smak lepszej formy istnienia – tu nasuwa się skojarzenie z tekstem Imago. To także bohaterki podróżujące, poszukujące odpowiedzi na niezadawane do tej pory pytania. Niekiedy – opowiadanie W drodze – przemierzają tysiące kontynentów tylko po to, by zrozumieć jedną linijkę wiersza. Wszystkie odczuwają pewien dyskomfort istnienia i rozpaczliwie próbują wydobyć z niego coś, po co do tej pory nie sięgały. Są zdeterminowane, smutne i gotowe na wszystko. Zmiana jawi się jako stan oczekiwany od lat, ale nigdy niezrealizowany. Czy wystarczy na nią czasu, skoro jego upływem nie możemy manipulować i jest on tak okrutnie bezlitosny?

Julia Fiedorczuk opowiada także o ludziach zbędnych i nieadekwatnych do rzeczywistości. W opowiadaniu „Strefa unikania” portretuje człowieka, który nie wziął życia w swoje ręce i zawęził własny horyzont myślowy. Tu autorka snuje rozważania nad tym, dlaczego sami potrafimy sobie skutecznie zasłonić świat. Proponuje także światy alternatywne. Te wybierają bohaterki opowiadań Bliskie kraje i Zetka. Stają się kobietami marginalizowanymi. Takimi, które nie uczestniczą w głównym nurcie życia, a ich porządek kształtowany jest przez coś, co dla innych jest źródłem niechęci, czasem obrzydzenia. Paradoksalnie ci zmarginalizowani bohaterowie zdają się odczuwać więcej niż inni. Plastyczne opisy ich świata wyzwalają ciekawość. W tych światach nie ma tak wielu tęsknot, chociaż Ewka z Bliskich krajów tęskni za miłością i szuka jej namiastki.

Opowiadania Fiedorczuk konfrontują ze śmiercią. W sposób najbardziej czuły chyba w opowiadaniu Mech. Bezkompromisowo i okrutnie w Strefie unikania. To nie tylko kwestia przejścia przez przywołane na wstępie ostatnie drzwi. To także czas ostatecznego rachunku sumienia. Kres możliwości, doznań i przeżyć. Przejmujący i przerażający jak zapowiedź wojny pod różnymi postaciami – także przecież obecnej w kilku tekstach. O ile śmierć jest ewolucyjną formą zamknięcia życia, o tyle wojna jest okrucieństwem, w którym odbiera się szanse na odnalezienie wewnętrznej harmonii. Wojna to chaos i bestialstwo. Podobnie jak tendencja ludzka do niszczenia środowiska i do wyrywania światu wszystkiego bez wzajemności, bez oddawania i bez podziękowań. Teksty Fiedorczuk odnoszą się także do globalizacji oraz kilku aspektów kultury masowej. W Punku dla menadżerów na przykład obserwujemy, w jaki sposób poezja wchodzi w sferę popkultury. Fiedorczuk sygnalizuje także kilka chorób cywilizacyjnych i ustawicznie powraca do poczucia osamotnienia. Nie pozwala bohaterom wyzwolić się od niego, w związku z czym muszą się z samotnością oswoić. To także ma swoją cenę. Przeżywanie i używanie świata zawsze u Fiedorczuk ma swoje konsekwencje.

Bliskie kraje to opowieści tajemnicze i takie, w których ludzka egzystencja jawi nam się jako walka na kilku możliwych frontach. To opowiadania o tożsamości. O tym, ile sił musimy włożyć w to, by żyjąc, nie zapominać siebie, by pisać siebie na nowo, od nowa definiować, być ze sobą w zgodzie i bez wahania sięgać po każdy kolejny dzień. Julia Fiedorczuk proponuje prozę zaangażowaną w problemy współczesnego świata, silnie osadzoną w polskich realiach, ale jednocześnie uniwersalną – opowiada bowiem o obliczach strachu oraz o różnorodnych nadziejach. Opowiada o obietnicach lepszego jutra oraz złudzeniach, w których żyjemy, nie spodziewając się jakiejkolwiek odmiany kolejnego dnia. Ujmujące i zaskakująco trafne w obrazowaniu złożoności świata przeżyć opowiadania, które mocno zapadają w pamięć. Pozostawiają w niej ślad, który może uwierać. Bo życie to ciągłe poczucie tego, że coś na umyka i że czegoś nie zrobiliśmy. Fiedorczuk mnoży zagadki oraz pytania, oswajając ludzką niepewność i niepokój XXI wieku.