Znakomity kryminał! Pomimo tego, że śledztwo polskiego nadkomisarza Króla to ciąg lekko absurdalnych przesłuchań świadków, którzy nie mają nic wspólnego ze sprawą. Mimo tego, że dość łatwo i stosunkowo szybko domyślamy się, kto popełnił spektakularną zbrodnię na pięknej kobiecie. Nawet mimo tego, że Janusza Majewskiego można posądzić o szowinizm, bo kobiety ukazuje przez pryzmat ich seksualności - jednych nią kuszą, innych dodatkowo gubią. Nic to. Czarny mercedes to książka napisana w taki sposób, że nie można się od niej oderwać. Umiejscawia zbrodnie w afekcie (bo trup będzie ścielił się gęsto) w samym centrum wojny. W czasie, kiedy - jak wspomina jeden z bohaterów - ludzka żądza krwi zaspokajana jest aż w nadmiarze i morderstw jest przez to mniej. Majewski z dużą dozą empatii portretuje sylwetki ludzi z krwi i kości. Doskonale zarysowuje tło psychologiczne oraz określa ich motywacje. Wojna wokół potęguje wrażenie wszechobecnego zagrożenia, ale autor podkreśla przede wszystkim, że nawet w tych nieludzkich czasach życie kieruje się atawizmami i instynktami, których wojna właśnie nie jest w stanie osłabić. Być może dla tych sił witalnych warto walczyć, by to życie chronić. W Czarnym mercedesie straci je kobieta dwóch tożsamości, o której wiemy dużo mniej niż nam się wydaje na początku.

Powieść rozpoczyna doskonale skreślona scena z tezą. Oto na warszawskiej ulicy, w samym środku drugiej wojny światowej, szarmancki Niemiec pomaga Polakowi zbierać dokumenty, gdy te rozsypią mu się na ulicy. Ujmujący kulturą osobistą oficer SS to Maximilian Graf von Fleckenstein. Ten, któremu pomaga, jest adwokatem, specjalistą od spraw hipotecznych. Karol Holzer ujmuje Maxa znajomością niemieckiego i manierami. Obaj dochodzą do wniosku, że bez względu na wojnę pewne odruchy nadal pozostają. Te dobre - jak w prologu - ale także i te złe, o czym przekonamy się później. Tymczasem rozkwita przyjaźń między mężczyznami. Max zabiera Karola do pełnej pysznego jadła i napojów żydowskiej kawiarni. W centrum getta raczą się smakołykami i rozmawiają o filozofii życia. Znajomość nabiera dość niebezpiecznych znamion, kiedy zwierzają się sobie ze swoich poglądów. Obecność Maxa w życiu Holzera i jego wizyty w domu adwokata pozwalają mu na bezproblemowe załatwianie pewnych nielegalnych interesów pod osłoną znajomości z nazistą. Brak wścibskości sąsiadów ratuje także kobietę Holzera. Tę, która ukrywa się u niego pod zmienioną tożsamością, i tę samą, którą Karol znajdzie w kuchni z nożem wbitym w plecy...

Krystyna Holzer żyje w strachu. Wchodzi w pewien układ z Karolem. Obojgu zależy na tym, by nikt nie odkrył prawdziwych relacji między nimi. Problemem jest służąca Holzera, Cesia. Być może widzi zbyt wiele, a być może po prostu kusi swą obecnością - jest w niej bowiem, jak i w Krystynie zresztą, mnóstwo erotycznej mocy. Przyciąganie jest silne i obie kobiety zdają sobie sprawę z tego, że potrafią uwodzić bez problemu. Obie jednak znikną. Krystyna zginie, a Cesia przepadnie. Karol Holzer tymczasem będzie musiał się mierzyć z dodatkowym problemem, z intymną sytuacją między nim a Maxem i odkryciem homoseksualnych skłonności oficera SS.

Intryga staje się wielowątkowa, jeśli dołożymy do niej wcześniejszy życiorys Krystyny oraz jej poprzedniego młodziutkiego kochanka, który ogarnięty jest szałem zemsty. To zresztą książka o ludziach prowadzonych na stracenie przez swe zmysły i żądze. Oczywiste jest, że spektakularne morderstwo było czynem w afekcie. Dopiero po śmierci Krystyny odkrywamy, jak naprawdę żyła. Czy rzeczywiście wciąż drżała ze strachu i wiodła samotnicze życie zamknięta w czterech ścianach mieszkania Karola? Jemu samemu z pomocą przychodzi nadkomisarz Rafał Król. Polski policjant, który w słusznej sprawie współpracować będzie potem z niemieckim kolegą po fachu. Portretowany jako bystry i inteligentny, ale generalnie marnujący czas w swoim śledztwie. Tymczasem wokół trwa wojna. Polacy dumnie odmawiają pogodzenia się z niemiecką okupacją, a Niemcy... to właśnie o nich samych opowie nam historia Maxa. Nieszczęśliwego człowieka, któremu czas i okoliczności nie pozwoliły na uczuciowe spełnienie. Dumnego i wykształconego bogacza, u którego stóp leżał cały świat. Prowadzącego charakterologiczną grę z Holzerem, w której obaj ukrywają przed sobą tajemnice i prawdziwe motywacje działań.

Janusz Majewski napisał książkę o męskich emocjach. Tych ujawnianych i tych boleśnie tłumionych. Przyjrzał się męskości z kilku ciekawych perspektyw. Ujawnił dodatkowo anatomię pustki wewnętrznej i niespełnionych marzeń, fascynacji erotycznych. Powstał z tego obraz dramatu, w którym zasadniczą rolę odgrywa stosunek do kobiet jako silnych jednostek oraz ambiwalentne odczucia w odniesieniu do wojennej okupacji oraz filozofii hitleryzmu. To powieść, w której szlachetne idee zderzają się z ohydą ludzkich instynktów. Czarny mercedes to w końcu książka o niezliczonych ludzkich konfabulacjach w czasach, w których każda prawda jest wyjątkowo niebezpieczna.

Nie sposób nie pamiętać o wojnie, która przecież wciąż jest obecna, szaleje i niszczy, odbiera nadzieję i zdrowy rozsądek. Bohaterowie usiłują żyć mimo jej grozy. Zajmują ich codzienne sprawy, cieszą drobiazgi - dobry trunek czy możliwość przeprowadzenia wartościowej rozmowy. Majewski portretuje zarówno ludzkie doświadczenia w czasie okrucieństwa, jak i samo okrucieństwo ludzi, którym wojna wypaczyła światopogląd i zmusiła do bezrefleksyjnego postrzegania śmierci drugiego człowieka. To proza, w której wyniośli, majętni i ekscentryczni zderzają się z biednymi, pozbawionymi środków do życia, własnego zdania i umiejętności spoglądania ponad to, co teraźniejsze. Autor dość okrutnie rozprawi się ze wszystkimi. Tak jak rozprawia się z ludźmi wojna. "Czarny mercedes" świetnie ukazuje interesowność ludzkich relacji oraz te wyjątkowe, które wolne są od jakichkolwiek zależności. W tej książce tracą wszyscy. Każdy musi coś pożegnać, odciąć się od przeszłości, przemodelować plany na przyszłość. Każdy dodatkowo nosi w sobie piętno wojennego obciążenia. Czasem jest to deformacja umysłu. Niekiedy zwykła bojaźń.

Janusz Majewski opowiada o dwóch mężczyznach, którzy są ostatnimi z rodu i nikomu nie przekażą swojej spuścizny. O samotności pożerającej od wewnątrz. Motywującej do złych uczynków. Karzącej za nie jeszcze większym poczuciem osamotnienia. Autor nie pozostawia w próżni żadnego ze swych bohaterów. Retrospekcje ujawniają, kim się stali, zanim dopadł ich koszmar wojny, który wykoślawia relacje i dewaluuje pojęcia. Wtłoczeni zostali w tok zdarzeń, wobec których stają się bezbronni. Jak rozwiąże się kryminalna intryga i czy ktokolwiek okaże się tym, kim wydawał się na początku? Majewski prowadzi nas ku spektakularnemu finałowi, cały czas zadając pytanie o pozostające w nas odruchy. Część z nich podporządkowana jest zdrowemu rozsądkowi. Co dzieje się w momencie, w którym zaczynają dominować żądza i natłok emocji? Świetna, wyrazista proza o czułych mistyfikacjach i okrucieństwie ich odkrywania.

Początek roku 2016 należy do Janusza Majewskiego – ukazuje się jego nowa powieść, a do kin wchodzi nagrodzony Srebrnymi Lwami na Festiwalu Filmowym w Gdyni obraz Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy, ekranizacja powieści Włodzimierza Kowalewskiego.

Janusz Majewski – mistrz stylu – w prawdziwie akuninowskiej opowieści o nadkomisarzu Rafale Królu, który ma rozwikłać tajemnicę śmierci pięknej młodej kobiety w okupowanej Warszawie. Nie jest ona Krystyną Holzer, jak świadczyć by mogła jej kenkarta, lecz Żydówką ukrywaną przez Polaka – spolonizowanego Saksończyka – mecenasa Karola Holzera. Przed wybuchem wojny dziewczyna była jego studentką, a zarazem obiektem niespełnionej miłości.

W sprawę zostaje zaangażowany nadkomisarz Rafał Król, funkcjonariusz Policji tzw. Granatowej, współpracującej z Niemcami, ale także zaprzysiężony żołnierz polskiego podziemia, wykonujący jego rozkazy. „Jak cała policja wziął czynny udział w obronie Warszawy w 1939 roku, a po kapitulacji miasta najpierw ukrywał się pod zmienionym nazwiskiem, a po zawiązaniu się pierwszych struktur podziemnego państwa, na rozkaz konspiracyjnych władz, ujawnił się i zgłosił się na apel okupanta, aby powrócić do służby w ramach tzw. granatowej policji, formalnie pełniąc te same obowiązki co przed wojną, a faktycznie (…) będąc jedną z polskich «wtyczek» w niemiecki aparat bezpieczeństwa”.

Zbrodnie, namiętność, tłumione instynkty, zakazane związki. Nielegalny handel nieruchomościami na rzecz głodującego getta, rozgrywki w niemieckich służbach, polskie podziemie. Tajemnica goni tajemnicę, w tle Warszawa i Lwów – i ich zaskakujące wojenne oblicza. Getto z drogą restauracją, markowym szampanem i śpiewającą Wierą Gran… „Te dzieci umierające na chodnikach, ci starcy o twarzach proroków, konający po bramach, a tu szampan i kawior, luksusy!” – tak komentuje sytuację jeden z bohaterów.

Tą historią autor wraca do ukochanego Lwowa z czasów dzieciństwa. W jednym z wywiadów (dla PAP) opowiadał: „W mojej pamięci wciąż żywe są obrazy właśnie z lat najmłodszych. To za tamtym Lwowem tęsknię. Kiedy tu jestem, wspomnienia jeszcze żywiej powracają”. Zestawia to miasto z Warszawą czasów wojennych: „W Warszawie wyczuwało się opór, bunt, krnąbrność wobec represji okupanta, demonstrowanie na każdym kroku wrogości wobec Niemców, chodzenie z podniesioną głową; Lwów jakby lekceważył najeźdźcę, jakby go ignorował i traktował jak powietrze, jakby wzruszał ramionami i mówił: nie takie rzeczy tu widzieliśmy i trzeba było przetrwać, nie takie języki tu słyszeliśmy i mówiliśmy nimi: polskim, ruskim, żydowskim, węgierskim, ormiańskim, rumuńskim i chociażby waszym, niemieckim”.

Janusz Majewski pracuje już nad kontynuacją opowieści o nadkomisarzu Rafale Królu, który powróci w kolejnych tomach serii. Planuje także przeniesienie powieści na duży ekran.

TYTUŁOWY czarny mercedes jest tylko tłem, nie odgrywa większej roli, ale od razu osadza akcję w  czasie. Bo takimi właśnie samochodami marki Mercedes (typ 320, co autor starannie podkreśla), obowiązkowo w  kolorze czarnym, posługiwali się wyżsi oficerowie niemieccy podczas okupacji. Tak nawiasem mówiąc, w latach powojennych te mercedesy też upodobały sobie tzw. służby, więc owe cuda techniki (w roku 1938 świę- ciły triumfy na wystawach) słusznie odeszły w zapomnienie i nawet nie pojawiają się na rajdach weteranów szos.

Takim właśnie mercedesem podjeżdża pod pewną kamienicę w Warszawie wysoki rangą oficer SS i widząc, że potrącony przez kogoś elegancki przechodzień zaczyna zbierać rozsypane akta, też schyla się, by mu pomóc, a słysząc słowa podziękowania wypowiedziane w nienagannej niemczyźnie, podejmuje rozmowę w przekonaniu, iż ma do czynienia z rodakiem. Ale myli się… 

I tu należy zakończyć wywód o przebiegu akcji, bo dalej koniecznie trzeba przeczytać samemu. Mogę tylko zapewnić, że polecana dziś Państwu książka jest z gatunku tych, od których trudno się oderwać. Jest tu wszystko, co powinien mieć dobry kryminał: splot wydarzeń nieuchronnie prowadzący do zbrodni, wartka akcja, kapitalnie zarysowane postaci, skrzętnie skrywane transakcje handlowe z gettem, oczywiście podziemie, wojskowe i gospodarcze, skomplikowane stosunki uczuciowe (z pikantnymi, a  nawet nieco szokującymi scenami), a w tle Warszawa i Lwów, naonczas jeszcze polski, choć tak jak i Warszawa pod okupacją. Zwłaszcza Lwów autor opisuje wiernie i z nutą czułości dla swego rodzinnego miasta. Janusz Majewski, znakomity reżyser filmowy, to rocznik 1930, a  ze  Lwowa wyjechał jako piętnastolatek. Mógł więc dobrze zapamiętać to piękne, wielonarodowe, wesołe, rozśpiewane i bogate przed wojną miasto i nawet ponure lata kolejnych okupacji (sowiecka, niemiecka i  znów sowiecka) nie przyćmiły wspomnień, które w  kolejnych swoich książkach wciąż przywołuje. A czyni to znakomicie, z dbałością o szczegóły (dowiadujemy się na przykład co nieco o barze śniadankowym firmy Masełko albo o tym, jakimi trasami jeździły tramwaje i czym można było dojechać na ulicę Sapiehy). Dziś już ani śladu po firmie Masełko, ani ulicy Sapiehy nie ma, ani charakterystycznego dla Lwowa bałaku, ta joj… 

A skoro już o Lwowie mowa, to wiadomo, że nie może brakować humoru, bo przecież nawet podczas strasznej okupacji też czasami zdarzało się coś do śmiechu. I Janusz Majewski bezbłędnie to wyłapuje i z prawdziwą maestrią przedstawia. Pamiętacie Państwo niektóre sceny z  filmu Janusza Majewskiego Złoto dezerterów? To też przecież czasy okupacji. W tej książce zdarzają się równie zabawne postaci, choćby mistrz złodziei kieszonkowych, który zasłynął przed wojną z tego, że siedząc na ławie oskarżonych, ukradł swemu obrońcy portfel i zegarek… mając na rękach kajdanki. Tacy fachowcy też pracowali dla podziemia, gdy ojczyzna była w potrzebie…

Janusza Majewskiego literacko spotkałam tylko raz. Jechaliśmy wówczas pociągiem. Trochę przez życie, trochę przez Alpy. Ciekawa to była podróż. Melancholijna, refleksyjna, pełna wspomnień, rozliczeń, podsumowań. Tym razem, wraz z autorem miałam wsiąść do czarnego mercedesa i przenieść się w czasie do początków II wojny światowej.

Poznań 2016 szybko straciłam sprzed oczu. Przede mną rysował się warszawski pejzaż z 1939 roku.

Na chodniku Czarny mercedes. Za kierownicą Janusz Majewski. Wsiadajcie. Ruszamy w podróż.

Trudna rzeczywistość okupowanej Warszawy

Ulicami mkną tramwaje, w których raźno działają kieszonkowcy. Ludzie wychodzą do pracy, wracają z zakupów. Kochają się, nienawidzą. Żyją niepewnie, umierają często zbyt szybko. Nie jest zwyczajnie, bo czas zwyczajności nie sprzyja. Godzina policyjna skracał czas wypraw poza dom. Być Żydem znaczy tyle co być nikim. A nawet jeszcze gorzej.

Na liście niebezpiecznych przedsięwzięć lądują kolejne punkty. Ukrywanie Żydów grozi śmiercią, działalność w podziemiu stanowi ogromne ryzyko, pozostawanie poza miejscem zamieszkania w czasie godziny policyjnej wystawia szczęście na ciężką próbę. Nielegalny jest także handel żydowskimi nieruchomościami. Ich właściciele tkwiący w getcie, sprzedają swe mieszkania z zastrzeżeniem, że po wojnie będą mogli je odkupić. Ludzie radzą sobie jak mogą. Byle przetrwać teraz, byle mieć czego się chwycić w przyszłości.
Kamienica przy Kruczej

Przedwojenny tygodnik kryminalno-sądowy "Tajny Detektyw donosił o aferach, skandalach, zdradach, oszustwach, włamaniach, zabójstwach. Jakie to teraz wydawało się nieistotne, jakie naiwne wobec ogromu nieszczęść, które przyniosły wojna i okupacja. A mimo to ludzie wciąż są miotani przez swoje namiętności: zazdrość, zawiść, wiarołomstwo, zdrada, zemsta wciąż są przyczynami zbrodni i zabójstw". A mimo to, ludzie umierają nie tylko w wyniku działań wojennych, ale także z innych, nienaturalnych powodów.

Przenieśmy się na ulicę Kruczą. W stojącej przy nie kamienicy, w mieszkaniu spolonizowanego Saksończyka, mecenasa Karola Holzera, mieszkają oprócz niego dwie kobiety. Służąca Cesia i Krystyna Holzer, oficjalnie żona mecenasa, w rzeczywistości ukrywana przez niego Żydówka. Korzystając z tego, że wokół nie ma już osób, które znałyby jego prawdziwą żonę, może udzielić schronienia swej dawnej studentce, która w żadnej z poprzednich kryjówek nie mogła się czuć bezpiecznie ze względu na ślizgający się po jej ciele męski, pożądliwy wzrok, za którym, lada moment, podążyłyby także męskie ręce. Nikt oprócz Karola, nie zna prawdziwej tożsamości. No, może prawie nikt, bo podchorąży "Sęp" rozpoznał w niej swą dawną miłość. Obserwuje więc dom Holzerów, a emocje w nim buzują coraz silniejsze, gdy widzi ukochaną to w towarzystwie małżonka, to jego przyjaciela... niemieckiego majora, eleganckiego oficera Maximiliana Grafa von Fleckensteina.

Morderstwo, nędzarze i szampan

Któregoś dnia, Karol znajduje swą "małżonkę" martwą, Cesia znika bez śladu, a na scenę wkracza nadkomisarz Rafał Król, który niegdyś przyczynił się do skazania Rity Gorgonowej za morderstwo (znany, wzbudzający kontrowersje proces miał miejsce naprawdę w dwudziestoleciu międzywojennym). Ma na swoim koncie także kilka innych zasług, wydawałoby się więc, że jeśli ktokolwiek ma znaleźć mordercę Krystyny, to właśnie on. 

Zarówno morderstwo, jak i wiele scenek z życia mieszkańców okupowanej Warszawy, to dowód na to, że mimo ciężkich czasów, życie nie kręciło się wyłącznie wokół wojny. Oczywiście trudno zapomnieć o koszmarnych realiach, gdy ludzie giną w wyniku wybuchów bomb, znikają pakowani do ciężarówek, wywożeni tam, skąd często nie ma powrotu, gdy muszą się ukrywać, mieć oczy dookoła głowy, uważać na to co robią, co mówią, jak się zachowują, z kim spotykają, kogo wpuszczają do domu, ale jednocześnie w mieście toczy się normalne życie. Zawierane są transakcje, działają kancelarie, tramwajarze przerzucają się sprośnymi dowcipami, a pewien hrabia ochoczo wita panie, które za opłatą chętne są zaspokoić jego najróżniejsze potrzeby. Gdy jedni nie mają co włożyć do garnka, gdy dzieci umierają na ulicy, a na strychu ukrywa się przerażona Żydówka, w "Café SZTUKA" Szpilman gra utwory Schummana, Wiera Gran wykonuje Bei mir bist du schön, a zgromadzeni w zadymionej sali goście piją szampana, konsumują indyka w brzoskwiniach lub zajadają kawior na gryczanych blinach popijając go mrożoną wódką Barczewskiego i rozmawiając o romantyzmie lub szepcząc na poufne tematy. Na zewnątrz śmierć w getcie, wewnątrz luksus i kurczowo zatrzymywane pozory normalności.

"A więc to prawda, co mówiono, i tu są dwa światy: nędzarze umierający z głodu na chodnikach i cienka warstewka krezusów, których stać na wszystko".

W świecie tajemnic i skrywanych fantazji

W tym okupacyjnym świecie, tak jak i chyba w każdym ze światów, czarno-biały podział się nie sprawdza. Tu Polak może być zły, Niemiec dobry, a kontakty między okupowanym a okupantem nie zawsze mają wrogi charakter. Na takim, historycznie bolesnym, emocjonalnie niełatwym, społecznie niejasnym, pod każdym względem niepewnym tle, toczy się dochodzenie w sprawie zabójstwa Krystyny. Rafał Król ma kilka tropów i pomysłów, bada je wytrwale, spotyka się z podejrzanymi, jedzie nawet do Lwowa, gdy wierzy, że tam należy szukać sprawcy. A my, krok po kroku, przedzieramy się przez gąszcz tajemnic i kłamstw, poznajemy ludzie słabości i namiętności.

W Czarnym mercedesie, Janusz Majewski kreśli sugestywny obraz okupowanej Warszawy i ogromnie ciekawe sylwetki bohaterów. Intryga kryminalna spaja poszczególne składowe książki. Prowadząc śledztwo poznajemy miasto i życie jego mieszkańców, relacje, zależności, układy, poglądy. Nie ma znaczenia fakt, że Król wydaje się śledczym, którego wyprzedza jego własne mniemanie o sobie, ani to, że tożsamość mordercy wcale nietrudno odgadnąć. Powieść Janusza Majewskiego czyta się wyśmienicie. Autor zachwyca psychologicznym dopracowaniem postaci, trafnymi portretami, dbałością o szczegóły i zachowanie realiów. Zabiera nas w świat żądz, fantazji, namiętności, najróżniejszych emocji, którym można dać ujście, jak uczynił to hrabia, lub można tłumić je w sobie, jak uczyniło to wielu innych. O konsekwencjach tego ostatniego pisze właśnie Janusz Majewski.

Serdecznie zapraszam na przejażdżkę Czarnym mercedesem.

Książkę polecam

• miłośnikom intryg kryminalnych
• wielbicielom opowieści z czasów okupacji
• ciekawym życia w okupowanej Warszawie
• ceniącym dopracowane tło i sylwetki bohaterów

Coraz bardziej przekonuję się do polskiej prozy, a trafne wybory jeszcze bardziej ułatwiają mi to zadanie. Pierwsza część retro sagi kryminalnej o nadkomisarzu Rafale Królu zaczyna się bardzo dobrze i już teraz mogę zdradzić, że z niecierpliwością czekam na kolejne tomy.

Opanowana przez Niemców Warszawa oferuje czytelnikowi trzech przewodników. Pierwszym jest młody prawnik, Karol Holzer, zajmujący mieszkanie w kamienicy przy Kruczej 11. Kiedy żydowskie i polskie majątki trafiają w ręce wroga, Holzer podejmuje się niebezpiecznego zadania uratowania chociaż części budynków; robi to mając pełne wsparcie polskiej konspiracji. Mężczyzna skrywa jeszcze jedną tajemnicę i bynajmniej nie jest jedynym, który ukrywa coś przed resztą świata.

Przypadek sprawia, że drugi bohater tej opowieści, oficer SS, Maximilian Graf von Fleckenstein, staje się serdecznym przyjacielem adwokata. On również ma wyjątkowo dużo do stracenia, jeżeli ktoś ujawni jego prawdziwe oblicze. Częściowe alibi zapewnia mu prestiżowe stanowisko. Wszystko zaczyna się rozpadać za sprawą brutalnego morderstwa, do jakiego dochodzi w mieszkaniu Holzera. Wtedy do akcji wkracza kolejny mężczyzna, a jest nim właśnie nadkomisarz Rafał Król ze stołecznej policji. Pomimo utrzymywanego wszędzie niemieckiego porządku i dbałości o szczegóły, śledztwo polskiej policji nie przynosi przez długi czas rezultatów. Najważniejsze tropy, jak na złość, urywają się bez wyjaśnienia.

Dopiero, gdy wrogowie w drodze wyjątku połączą siły, uda im się zdemaskować prawdziwego mordercę. To jednak nie wystarczy, ktoś musi ruszyć za szaleńcem w pościg i go zatrzymać - a ten nie będzie biernie przyglądał się pogoni. Przyjemność poznania całej prawdy pozostawię Wam na czas, gdy sami usiądziecie do tej książki. Sama miałam problem, żeby ją odłożyć, bo im bardziej zbliżałam się do końca, tym mocniej pochłaniała mnie ta historia. Nie tyle może fascynujące było poznanie prawdy - sporej części można było się od razu domyślić. Najciekawszy był dla mnie sam sposób ukazania szaleńczego tempa, jakie narzuca Królowi morderca, w panice próbujący zatrzeć wszelkie ślady swojej zbrodni.

Czytając Czarnego mercedesa miałam nieodparte wrażenie, że gdzieś już spotkałam się z tym autorem. Uświadomiłam sobie, że podobne odczucia towarzyszyły mi podczas lektury Excentryków Włodzimierza Kowalewskiego. Cały czas miałam poczucie, jakby obydwie książki były wytworem wyobraźni jednego człowieka. Porywający styl autora, jego umiejętność zastosowania humoru w najmniej oczekiwanych momentach, wraz ze świetnie odtworzonym klimatem czasów wojennych z odrobiną muzyki w tle, od razu przypomniał mi o tej jazzowej książce. Nie jest zatem tajemnicą, że i twórczość Janusza Majewskiego stała się kolejnym celem moich poszukiwań dobrych polskich powieści.

Środek okupacji, samo centrum Warszawy. W kamienicy przy Kruczej zostaje zamordowana piękna, młoda kobieta, Krystyna Holzer. A właściwie Aneta Landau – Żydówka angielskiego pochodzenia, którą ukrywał mecenas Holzer, spolonizowany Saksończyk. Przed wojną Aneta była jego studentką. Do rozwiązania zagadki tajemniczej śmierci (i zniknięcia służącej) wezwany zostaje nadkomisarz Rafał Król, cieszący się ogromną popularnością w przedwojennej Polsce, a to za sprawą swoich wybitnych zdolności dedukcyjnych. Tropy prowadzą w kilku kierunkach, a każdy z nich może okazać się śmiertelną pułapką.

Janusz Majewski stworzył niezwykle magnetyczną historię, pełną fascynujących postaci. Czytelnik wciągnięty zostaje w niebezpieczną, ale wciąż pełną uciech i namiętności okupacyjną rzeczywistość. Polskie podziemie, nielegalny handel żydowskimi nieruchomościami, lwowskie wyścigi konne, sekrety niemieckich oficerów, zranione ambicje i nadwyrężone uczucia. Ze strony na stronę atmosfera coraz bardziej się zagęszcza, a my musimy zweryfikować nasze sympatie, podejrzenia i odczucia. Majewski miał słuszną intuicję, wybierając tytuł – to prawdziwy mercedes wśród powieści kryminalnych w stylu retro!