Ileż to już było opowieści o wyprawie w głąb ludzkiej głowy, umysłu etc.? Czy jeszcze jest szansa, że autorzy powiedzą w temacie coś oryginalnego? Albo chociaż ciekawego? O oryginalność może być trudno, jednak jak pokazuje Neurokomiks wciąż coś jeszcze można wykrzesać z tematu. I to coś naprawdę udanego, bo nawet jeśli nie jest to wybitne dzieło (za to jest bardzo dobre, nie martwcie się), powieść graficzna duetu doktorów, Hany Roš i Matteo Farinelli, warta jest poznania i przekonania się, co kryje się pod kośćmi naszej czaszki.

Główny bohater tego komiksu trafia do ludzkiej głowy. Przyciągnięty przez dziwną siłę, najpierw wrzucony do książki a potem przez oczy wchłonięty do mózgu, zaczyna swoja niezwykłą przygodę. W ten oto sposób trafia do lasu neuronów, zostaje zamknięty we wnętrzu komórki, przekonuje się jak wygląda od środka synapsa i natrafia na gigantyczne ośmiornice. A wszystko to w towarzystwie pionierów neurologii, których spotyka na swej drodze.

Chyba nie ma czytelnika komiksów, który nie znałby opowieści graficznych spod szyldu bawiąc uczy, ucząc bawi. To w końcu dzieła bardzo popularne, także w naszym kraju, gdzie legenda Tytusa, Roma i A’Tomka pozostaje wiecznie żywa. A Neurokomiks to tytuł takiego właśnie typu, przygodowy, rozrywkowy, pełen niezwykłości i fantazji, ale przede wszystkim skupiony na przekazaniu konkretnej wiedzy – w tym akurat przypadku jest to wiedza z dziedziny neurologii, jak mówi sam tytuł. Istotne jest jednak to, w jaki sposób to robi.
A twórcy „Nerokomiksu” robią to w sposób, którego nie da się nie docenić. Ich powieść graficzna to intrygująca historia fantasy, gdzie wraz z bohaterem wędrujemy przez niezwykłe miejsca, przeżywamy szalone przygody i odkrywamy jak niezwykłe jest to, co kryje się w naszym ciele. Pod pewnymi względami album przypomina mi serial Był sobie człowiek, z tym, że tu ciekawostki biologiczno-medyczne zostały osadzone w realiach bliższych fantastyce, niż dziecięcej cartoonowości tamtego serialu. Do tego nie brak tu historycznych faktów i spotkań z postaciami ważnymi dla neurologii.

Jeśli chodzi o szatę graficzną, w wykonaniu Matteo Farinelli – doktora, ale i ilustratora publikacji naukowych - Neurokomiks jest rzeczą dość typową dla współczesnych komiksów niemainstreamowych. Czarnobiałe ilustracje, brak przywiązania do zbytniego realizmu, perspektywy czy proporcji, prostota… Ale to wpada w oko i dobrze pasuje do tej historii, gdzie neurony wyglądają jak drzewa, a postacie wydają się na równi dwu- co trójwymiarowe. Dodajcie do tego dobre wydanie w dobrej cenie i dostaniecie ciekawy komiks, po który warto sięgnąć. Marginesy na rynek opowiecie graficznych wkraczają w ciekawym stylu, serwując nam dobre, nieoczywiste tytuły i jestem ciekaw, co będzie dalej.

Czy o mózgu wciąż można opowiadać zajmująco? Czy da się czytelnika dosłownie włożyć w czyjąś głowę, by ten mógł zrozumieć mechanizmy jego działania, nie popadając przy tym ani w infantylność. ani z nadmierne epatowanie fachowym (a co za tym idzie - niezrozumiałym), słownictwem?

Jak udowadniają dr Matteo Farinella i dr Hanna Roš - można.  Wystarczy tylko ubrać swą opowieść w komiks, a wszystko stanie się możliwe i - co najistotniejsze - przystępne. 

Bohater opowieści snutej przez autorów, za sprawą magicznego przyciągania zostaje wciągnięty w czyją głowę. Tam zaś natyka się na szereg zadziwiających miejsc i postaci. Miejsce przypominające mu gęsty las jawi się początkowo jako przestrzeń niebezpieczna, taka, z której jak najprędzej należy się wydostać. Próbując tego dokonać, mężczyzna przemierza kilka miejsc ujętych w kolejne rozdziały, spotykając przy tym znanych uczonych zajmujących się badaniami nad mózgiem i prezentujących mu swoje teorie. Bohater  przemierza gąszcz neuronów, zamknięty zostaje we wnętrzu komórki, pochłonięty zostaje przez synapsę, by zgłębić mechanizmy jej działania, a wszystko to po to, by oddać hołd nauce i przemierzyć meandry ludzkiej pamięci i wyobraźni.

Świetnie rozrysowana historia zachęca czytelnika do wejścia w ten na pozór niebezpieczny i - jak wiemy - wciąż w wielu obszarach niezbadany teren. Czarno-białe ilustracje nadają całości klimatu, podkreślając trudności, jakie napotykamy w swych próbach zgłębienia tajników ludzkiego umysłu. Zagubiony bohater przemierza tereny jawiące się jako świat horroru z przyszłości, pełnego dziwnych kształtów i połączeń, które objaśnić mogą mu jedynie napotkani naukowcy, sami nie do końca znający odpowiedzi na wszelkie pytania, jednak posiadający niesamowity instynkt i chęć zgłębiania tematu, tak szalenie interesującego.

Polecam ogromnie - zarówno jeśli sami chcecie poznać mechanizmy działania mózgu przedstawione w sposób przystępny, jak i wówczas, gdy pragniecie przekonać kogoś do czytania - komiks sprawdzi się kapitalnie, tym bardziej, że jego niepowtarzalny klimat nie pozwala się od siebie oderwać, pokazując jak wielką moc posiada połączenie słowa i obrazu. 

Kiedy dowiedziałam się, że wydawnictwo Marginesy postanowiło wydawać komiksy bardzo się ucieszyłam. Komiksów nigdy za dużo, ale dla mnie najważniejsze jest to, że wszystko wskazuje na kierunek popularnonaukowy. A to już jest dla mnie wiadomość roku! Do tej pory w całej swojej karierze komiksowej (a umówmy się, że nie jest ona zbyt imponująca) jestem w stanie przypomnieć sobie dwa komiksy popularnonaukowe – Księżycowych marzycieli i Z biegiem sztuki. Dzięki Marginesom zaczęłam się zastanawiać, dlaczego ja nie czytam takich rzeczy? Być może dlatego, że nie ma u nas ich zbyt wiele. Mam nadzieję, że teraz się to zmieni – dwa pierwsze komiksy od Marginesów to historia badań mózgu i biografia wybitnej malarki. Zapowiedzi następnych są równie ciekawe! A to prowadzi nas do kolejnej rzeczy – przecież forma komiksu jest idealna dla nauki. Jak łatwiej przedstawić naukowe fakty, niż za pomocą rysunku? Łatwiej, ale i ciekawiej. Nawet osoby, które od popularnonaukowych książek uciekają, mogą skusić się na komiks. Bo w komiksie treść jest ważna, ale równie ważny jest rysunek. Można je po prostu obejrzeć, a o ciekawej historii czy postaci dowiedzieć się przy okazji. Ja generalnie jestem fanką uczenia się przy okazji i już teraz mówię, że jestem zakochana w takich komiksach!

Nie mogło być inaczej – pierwszym tytułem, o którym Wam opowiem musiał być Neurokomiks. Komiks o mózgu? To jak spełnienie marzeń. Autorzy są naukowcami – Hana Roš zajmuje się neuronauką, a Matteo Farinella jest moją nową miłością. Łączy naukę z rysowaniem – a porządniej mówiąc, bada używanie komiksów i innych wizualnych narracji w komunikacji naukowej. Mówi tak:  Uważam, że badania naukowe powinny być otwarte i dostępne, a myślę, że narracje wizualne mogą odgrywać ważną rolę w zmniejszaniu przepaści między środowiskiem akademickim a opinią publiczną. To osoba warta bliższego poznania – wpadnijcie na Cartoon Science, jeśli Was to zainteresowało.
Neurokomiks pochłonęłam w sekundę. Pomysł jest świetny i zarazem bardzo prosty – główny bohater nagle znajduje się w środku mózgu (z czego on sam na początku nie zdaje sobie sprawy) i robi wszystko, by z niego się wydostać. Po drodze spotyka różne osoby i stwory, przeżywa mrożące krew w żyłach sytuacje, zostaje postawiony przed trudnymi wyborami. Przemierza lasy neuronów i krainę zwaną Neurolandią, podróżuje w pęcherzykach synaps, ucieka przed substancjami zaburzającymi pracę neuroprzekaźników, spotyka chcącą się zemścić ośmiornicę i ślimaki grające na gitarze, ratuje psa Pawłowa, a na koniec odkrywa sekret w najbardziej ukrytej komnacie w pałacu świadomości. Brzmi fajnie? I takie jest! Nawet najbardziej trudne i skomplikowane procesy zachodzące w mózgu wyglądają na super przygodę, jeśli są podane w takiej formie. Wszystko jest opisane dokładnie, elementy mózgu zostały ożywione i spersonifikowane, ale autorzy doskonale wyczuli granicę pomiędzy łatwym a infantylnym. Dzięki temu lektura tego komiksu to naprawdę czysta przyjemność.
O mózgu wiem sporo, ale w żadnej sekundzie lektury nie nudziłam się. Co więcej, dowiedziałam się kilku nowych rzeczy, kilka innych lepiej zrozumiałam. Poznałam nowe nazwiska badaczy mózgu – o ile o Pawlowie słyszał każdy, to o Alanie Hodgkinie, Santiago Cajalu czy Ericu Kandelu  pewnie już mniejsza ilość osób. Bardzo gorąco polecam, zwłaszcza dla osób które chcę rozpocząć przygodę z literaturą popularnonaukową lub dowiedzieć się czegoś o swoim mózgu. Wiecie, że ja zawsze zachęcam do tego, by wiedzieć, jak działa mózg – to baza na której można bardzo dużo zbudować. Neurokomiks dzięki swojej prostocie nadaje się w zasadzie dla każdej grupy wiekowej. Młodszym można czytać i wyjaśniać, starszych zachęcać do samodzielnego szukania odpowiedzi, a i dorośli wyniosą wiele z lektury. Tak jak wspomniałam na samym początku – nie ma lepszego sposobu, by oswoić trudne tematy. Czytajcie!

Matteo Farinella i Hana Roš to neurobiolodzy, którzy popularyzują wiedzę o funkcjonowaniu mózgu za pomocą narracji wizualnych. Ich pierwsze wspólne dzieło, Neurokomiks, to skondensowany, choć bogaty w fachową terminologię, wykład z biologii ujęty w ramy fantastycznej podróży po zakamarkach ludzkiego mózgu. Jak zainteresować czytelników tematem, który jest skomplikowany i rzadko promowany w środkach masowego przekazu? Sama treść to za mało, trzeba ją zaprezentować w przykuwającej uwagę oprawie, a także odejść od typowego encyklopedycznego wykładu na rzecz opowieści z bohaterami, przygodami i emocjami. Autorzy Neurokomiksu to nie tylko utalentowani artyści, ale przede wszystkim specjaliści od ludzkich mózgów, którzy wiedzą, jak osiągnąć zamierzony efekt, czyli przykuć uwagę odbiorcy od pierwszej strony. Podobnie jak w przypadku Reformatora prosta kreska i paleta barw ograniczona do czerni i bieli absorbuje czytelnika w minimalnym stopniu, przekierowując całą jego uwagę i wysiłek intelektualny na treść. 
W pogoni za piękną nieznajomą główny bohater zostaje wessany do środka mózgu. Początkowo nie ma pojęcia, gdzie się znajduje, i błądzi, szukając wyjścia. Po drodze spotyka znanych z historii badaczy i naukowców, którzy służą mu za przewodników w lesie morfologicznym, Oceanie Elektryczności czy grocie pamięci. Każda kolejna rozmowa przybliża bohatera do celu, a jednocześnie pozwala mu zdobyć wiedzę na temat budowy i funkcjonowania ludzkiego mózgu. Nienazwany z imienia mężczyzna odkrywa, jak wyglądają neurony i w jaki sposób przekazują sobie informacje, poznaje różne rodzaje neuroprzekaźników i obserwuje, jak przesyłane są sygnały elektryczne w mózgu. Ma również okazję zastanowić się nad różnicą między mózgiem a umysłem, a także na własne oczy zobaczyć, jak uwarunkowany przez Pawłowa pies ślini się na dźwięk dzwonka. Podobnie jak we francuskich filmach animowanych z serii Było sobie życie wszystkie fachowe pojęcia (począwszy od neuronów przez hipokamp aż do kory mózgowej) są w komiksie spersonifikowane, dzięki czemu skomplikowane operacje zachodzące w mózgu są sprowadzone do interakcji między dziwacznymi istotami. Naukowemu wykładowi towarzyszą nawiązania do tekstów kultury – obrazów i baśni – a także samego medium komiksowego. Wszak gdyby nie mózg, seria czarno-białych ilustracji stworzonych ręką jednego artysty i połączonych postaciami bohaterów i scenerią byłaby niczym więcej niż chaotycznym zbiorem. To, że dostrzegamy powiązania przyczynowo-skutkowe i czasowe między poszczególnymi kadrami zawdzięczamy właśnie mózgowi! Chociaż Neurokomiks nie należy do łatwych lektur, warto podjąć wyzwanie i zagłębić się w las, który kryje przed nami jeszcze wiele tajemnic.