Słysząc stwierdzenie, że bez pszczół ludzkość wyginie albo będzie musiała stawić czoła wielu poważnym problemom by przetrwać, większość ludzi ma w głowie obraz pszczół miodnych. Po części jest to prawda, lecz zapomina się o pozostałych członkach rodziny pszczołowatych. W tym, o łagodnych, pękatych i włochatych przedstawicielach tego licznego gatunku – trzmielach. Te sympatyczne i powszechnie występujące w naszych ogrodach stworzonka nie bez powodu stały się głównym obiektem zainteresowań pewnego angielskiego biologa – Dave’a Goulsona. Sami sprawdźcie, dlaczego są na tyle fascynujące, że ów człowiek postanowił poświęcić im większość swojego życia.

Żądła rządzą, to najnowszy dodatek do serii noszącej nazwę EKO, za którą odpowiada wydawnictwo Marginesy. Jest to także pierwszy występ Dave’a Goulsona na polskim rynku literackim. Co warto wspomnieć, wymieniona wyżej seria liczy już dziesięć niezwiązanych z sobą fabularnie pozycji – wszystkie traktują o szeroko pojętej przyrodzie i naturze.

Książka nosi podtytuł Moje przygody z trzmielami, co w pełni oddaje jej obraz, nie jest to bowiem pozycja typowo naukowa, lecz mieszkanka stylu popularno-naukowego z przeplatającymi się scenami o charakterze przygodowym. Autor na samym wstępie porusza temat swojego dzieciństwa i rodzinnego domu, oraz wątek pierwszych zainteresowań związanych z przyrodą i zwierzętami. Koniecznie muszę zaznaczyć, że w żadnym wypadku nie są to nudne rozdziały. Fakt, na tytułowe trzmiele przyjdzie nam trochę poczekać, ale za to jesteśmy uraczeni licznymi ciekawostkami, opowiastkami oraz tragikomicznymi historiami. Niezdarność autora w połączeniu z jego wielkim zapałem i entuzjazmem, niejednokrotnie kończyła się opłakanie dla obiektów jego zainteresowań. Na szczęście Goulson jest typem człowieka, który potrafi uczyć się na własnych błędach i pomimo porażek nie zraża się w dążeniu do swoich celów.

Przechodząc natomiast do głównego wątku poruszanego w książce, czyli trzmieli, to jest on bardzo dobrze przedstawiony właściwie od samych podstaw. Goulson stara się w względnie prosty sposób wytłumaczyć pojawienie się trzmieli na świecie, ich początki oraz drogę ewolucji do tych gatunków, które znamy obecnie. Odniosłem także wrażenie, że przy okazji wyjaśnienia wymienionych wyżej kwestii, autor nie może się powstrzymać od wplecenia co jakiś czas innych ciekawostek, niekoniecznie związanych z trzmielami. Robi to jednak zupełnie nienachalnie, i tekst, nawet w takiej formie czyta się płynnie, bez wrażenia, że coś jest dodane niepotrzebnie.

Wracając do meritum sprawy, Żądła Rządzą są pozycją w której trzmiele zostały ciekawie opisane niemal na każdy sposób. Poruszono chociażby kwestie ich nawigowania w terenie (dla przykładu tezy z akapitu powyżej – tutaj autor wplótł wątek gołębi), rozmnażania, zakładania gniazd, zdobywania pożywienia czy różnic pomiędzy zwyczajami poszczególnych gatunków. Całość została również wzbogacona o liczne wnioski z prac badawczych nie tylko autora, ale także osób mających znaczny wpływ na stan obecnej wiedzy o trzmielach. Wszystko, w zrozumiałym dla przeciętnego czytelnika języku.

Warto również nadmienić, że książka została w niezwykły sposób przemyślana i ułożona. Podczas lektury, odczuwałem wrażenie, że całą podróż autora w zgłębianie tajemnic trzmieli, odbywam razem z nim. Z kolei tym, co najbardziej mnie urzekło, jest ilość wiedzy jaką można wyciągnąć z tekstu. Poza obszernym wzbogaceniem tego co wiem o trzmielach, dowiedziałem się chociażby dlaczego wprowadzenie nowych gatunków, niewystępujących naturalnie w danym środowisku to zły pomysł i dlaczego Australia tak surowo przestrzega tego prawa. Otrzymałem także krótką lekcję historii rolnictwa występującego na wyspach brytyjskich, czy chociażby poznałem nieco bliżej Nową Zelandię. Zwieńczeniem całej książki, są starania autora w ochronie naturalnie występujących trzmieli oraz szerzeniu świadomości na temat tego, co może się stać, kiedy ich zabraknie. Tak jak wspomniałem na samym początku, nie tylko wyginięcie pszczół miodnych może doprowadzić do poważnych konsekwencji dla gatunku ludzkiego. Jedynym mankamentem jaki znalazłem, to okazjonalne, czarno-białe ilustracje przedstawiające trzmiele. Po prostu w takiej formie nie należą do wyraźnych, lecz na szczęście nie one się tu liczne i stanowią raczej miły dodatek do samej treści.

Podsumowując, Żądła rządzą to bardzo udana pozycja, wręcz obowiązkowa dla miłośników natury, a co więcej bez problemu trafiająca nawet do osób powierzchownie zainteresowanych tematyką trzmieli. Stanowi istną kopalnię ciekawostek głównie związanych z trzmielami, ale znajdziemy tu także mnóstwo informacji o innych owadach, zwierzętach czy roślinach. Wszystko płynnie wplecione w tekst. Dzięki lekturze, uzbrojony w naprawdę potężną wiedzę, mogę w spokoju obserwować trzmiele w moim ogrodzie, wiedząc jak działa wszystko, co zaplanowała sobie natura.